Hesablama metodundan istifadə etməklə gəlir və xərclərin uçotu qaydaları Vergi Məcəlləsinin 134 – 136-cı maddələri ilə tənzimlənir. Hesablama metodundan istifadə edilərkən gəlirlər və xərclər müvafiq surətdə gəlir almaq hüququnun əldə edildiyi və ya xərcin çəkilməsi barədə öhdəliyin yarandığı vaxt tanınmalıdır.
Yəni, kassa metodundan fərqli olaraq hesablama metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi müqavilə üzrə işi və ya xidməti tam təhvil almışdırsa, qarşı tərəfə pul vəsaitinin ödənilib – ödənilməməsindən asılı olmayaraq həmin işin və ya xidmətin təhvil alındığı vaxt xərcin çəkildiyi vaxt hesab olunur. Bu zaman vergi ödəyicisi həmin işin və ya xidmətin müqabilində dəqiq müəyyənləşdirilmiş maliyyə öhdəliyini (xidmətin, işin haqqını) qəbul etmiş olur.
Misal 1: Hesablama metodu ilə uçot aparan müəssisə, 2021-ci ilin yanvar ayında 600 manat (aylıq 50 manat olmaqla) bir illik internet xidmət haqqının qabaqcadan ödənişini etmişdir. Bu halda müəssisə hər ay internet xidmətinin göstərilməsi ilə bağlı qarşı tərəflə akt imzalamaqla 50 manat dəyərində xidməti təhvil alır və dəqiq müəyyən edilmiş 50 manat maliyyə öhdəliyini qəbul edir. Bu halda həmin aktın imzalandığı (yəni xidmətin göstərildiyi) aylarda müəssisə 50 manat dəyərində internet xidmət haqqını xərcinə daxil edir.
Misal 2: Hesablama metodu ilə uçot aparan müəssisə, hüquq xidmətinin alışı ilə bağlı müqavilə bağlamışdır. Müqaviləyə əsasən hüquq xidməti 2021-ci ilin noyabr ayında göstərilmişdir. Müəssisə qarşı tərəflə xidmətin göstərilməsi ilə bağlı noyabr ayında akt imzalayaraq xidməti təhvil almış və 2 000 manat xidmət haqqı olan maliyyə öhdəliyini qəbul etmidir. Lakin, 2 000 manat xidmət haqqının ödənişi noyabr ayında edilməmişdir, 2022-ci ilin yanvar ayında ödəniləcəkdir. Bu halda müəssisə baxmayaraq ki, 2 000 manat ödənişi 2022-ci ilin yanvarında edəcəkdir, xidməti və maliyyə öhdəliyini 2021-ci ilin noyabr ayında qəbul etdiyi üçün 2 000 manat hüquq xidmətinə görə xərcini 2021-ci ilin noyabr ayında tanımalıdır.
Vergi Məcəlləsini 136-cı maddəsinin 3-cü bəndi hesablama metodunda borc öhdəliyi üzrə faizləri və icarə haqqı xərcinin tanınması ilə bağlıdır. Belə ki, həmin bəndə görə, borc öhdəliyi üzrə faizlər və ya əmlakın icarə haqqı ödənilərkən borc öhdəliyi və ya icarə müqaviləsi üzrə ödənişin müddəti bir neçə hesabat dövrünü əhatə edirsə, xərc həmin hesabat dövrləri üzrə onun hesablanma qaydasına müvafiq surətdə bölüşdürülür.
Misal 3: Hesablama metodu ilə uçot aparan müəssisə, 2020-ci ilin sentyabr ayında 2 il müddətinə, yəni 2022-ci ilin sentyabr ayınadək qaytarılmaq şərtilə bankdan 200 000 manat kredit almışdır. Həmin kreditə görə 2 il ərzində ödəməli olduğu faizlərin məbləği 33 724.22 manat hesablanmışdır. Bank tərəfindən təqdim edilmiş ödəniş qrafikinə əsasən, 2020-ci il üzrə oktyabr, noyabr və dekabr aylarında ödəməli olduğu faiz borcu 7 000 manat, 2021-ci il üzrə 21 337.52 manat, 2022-ci ilin 9 ayı üzrə 5386.70 manat olmuşdur. Bu halda faizlərin xərc kimi tanınma vaxtları 3 illik hesabat dövrünü əhatə edəcəkdir. Müəssisə 2020-ci ildə 7 000 manatı xərc olaraq tanımalı və digər illər üzrə düşən xərcləri isə gələcək dövrün xərcinə aid edərək, hər il üzrə müvafiq olaraq xərcinə daxil etməlidir. Yəni ödənişlərin tarixindən asılı olmadan, Müəssisənin kredit üzrə faiz xərci 2020-ci ildə 7 000 manat, 2021-ci ildə 21 337.52 manat, 2022-ci ildə isə 5386.70 manat olacaqdır.
Müəllif: “Business Service Centre” şirkətinin Maliyyə işləri üzrə mütəxəssisi Aytən İmamquliyeva
2024-10-02 08:32:45
Əməkhaqqı hesablanarkən gəlir vergisi üzrə güzəştlər kimlərə və nə üçün verilir?
Azərbaycanda əməkhaqqı hesablanarkən gəlir vergisi üzrə güzəştlər müəyyən kateqoriyalara aid olan şəxslərə verilir. Bu güzəştlərin məqsədi sosial ədaləti təm...
2024-10-02 08:30:20
Torpaq vergisinin hesablanması və ödənilməsi qaydası
Vergi Məcəlləsinin 206.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş halda fiziki şəxslərin torpaq vergisi istisna olmaqla Azərbaycan Respublikasının ərazisində mülkiyyət...
2024-09-05 11:29:12
Dividendin ödənilməsi zamanı hansı vergi güzəşti tətbiq edilir?
Vergi Məcəlləsinin 13-cü maddəsinə əsasən, dividend - hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadəl...
2024-08-21 11:50:46
Hansı meyarlara görə sahibkarlıq subyektləri riskli vergi ödəyicisi sayılır?
Riskli vergi ödəyicisi – Nazirlər Kabinetinin təsdiq etdiyi meyarlara cavab verən, o cümlədən əmtəəsiz və (və ya) riskli əməliyyatlar aparan şəxsdir. Bəs bu...
2024-08-21 11:48:26
Əməkhaqqı hesablanarkən gəlir vergisi üzrə azadolmalar
Gəlir dedikdə rezident vergi ödəyiciləri üçün Azərbaycan Respublikasında və Azərbaycan Respublikasından kənarda əldə edilən, qeyri-rezident vergi ödəyiciləri...
2024-04-24 07:38:11
Qiymətləndirmə fəaliyyəti necə tənzimlənir?
Hazırda qiymətləndirmə fəaliyyəti çox geniş məqsədlər üçün – əmlakın vergitutma bazasının müəyyənləşdirilməsi, dövlət əmlakının özəlləşdirilməsi, əmlakın gir...
2024-04-24 07:36:27
Fərdi sahibkar şəxsi istehlak məqsədilə cəlb etdiyi vəsaitləri necə rəsmiləşdirməlidir?
“Vergi ödəyicilərində nağd pul vəsaitinin uçotu və kassa əməliyyatlarının aparılması Qaydası”nın 2.4-cü maddəsinə əsasən, pul vəsaiti fərdi sahibkarın özü tə...
2024-04-24 07:34:26
Vergilər və sosial ödənişlər üzrə borcların silinməsi hansı ardıcıllıqla həyata keçirilir?
Vergi Məcəlləsinin 88.1-ci maddəsinə əsasən, vergilər üzrə yaranmış borc bu Məcəllənin 85.4-cü maddəsinin müddəaları nəzərə alınmaqla aşağıdakı sıra qaydası ...
2024-04-24 07:31:00
ƏDV məqsədləri üçün işlərin görüldüyü və ya xidmətlərin göstərildiyi yer necə müəyyən olunur?
Vergi Məcəlləsinin 168-ci maddəsi ƏDV məqsədləri üçün işlərin görüldüyü və ya xidmətlərin göstərildiyi yerdən bəhs edir.
Maddə 168.1.1. Daşınmaz əmlakın o...
2024-04-24 07:27:22
Hansı malların təqdim olunması vergi hesablanmasına əsas vermir?
Vergi Məcəlləsinin 102.1.7.maddəsinə əsasən, qiymətli daşlardan və metallardan, qiymətli daşlar və metalların məmulatlarından, incəsənət əsərlərindən, əntiq ...
2024-04-24 07:24:36
Xaricdən əldə olunan gəlirlər üzrə kameral vergi yoxlamasının müddəti
Xaricdən əldə olunan gəlirlər üzrə xarici dövlətlərin səlahiyyətli orqanlarından məlumatlar daxil olduğu halda kameral vergi yoxlamasının müddəti necə tənzim...
2024-04-24 07:20:36
ƏDV qeydiyyatı ləğv olunduqda depozit hesabında qalan vəsaitdən necə istifadə olunur?
Vergi Məcəlləsinin 158.2-ci maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisinin vergiyə cəlb olunan əməliyyatlarının ümumi məbləği əvvəlki tam 12 təqvim ayı ərzində 100.000...
2024-04-24 07:17:22
İcarədə olan əsas vəsaitlərə çəkilən təmir xərclərinin gəlirdən çıxılması
İcarəyə götürülmüş əsas vəsaitlərin təmiri, müddəti və digər şərtləri qanunvericiliklə müəyyən edilən qaydada icarəyə verənlə icarəçi arasında bağlanan müqav...
2024-04-24 07:07:14
Əlilliyi olan şəxslərə qulluq edənlərə vergi güzəştində yenilik edilib
2023-cü ildən qüvvəyə minmiş qüvvəyə minmiş Vergi Məcəlləsinin 102.3 maddəsinə əsasən, orqanizmin funksiyalarının 61-100 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəy...
2024-04-24 06:58:22
Səyyar vergi yoxlaması zamanı ekspert və ya mütəxəssis hansı hallarda cəlb edilir?
Vergi ödəyicilərində yoxlamalar həyata keçirilərkən vergi orqanları və onların vəzifəli şəxsləri düzgün qərar qəbul etmək üçün əhəmiyyətli olan bütün halları...
2024-04-24 06:56:08
İcarəçinin balansındakı uçota alınmayan əsas vəsaitlərin təmir xərcləri ilə bağlı nələrə diqqət yetirilməlidir?
Vergi Məcəlləsinin 115.6-1-ci maddəsinə əsasən, icarəçinin balansında uçota alınmayan əsas vəsaitlərin təmirinə çəkilən və icarə haqqı ilə əvəzləşdirilməyən,...
2024-04-23 14:43:43
Müəssisənin və fərdi sahibkarın əmlakının vergi tutulan dəyərinin müəyyən edilməsi
Hüquqi və fiziki şəxslər ötən il üzrə əmlak vergisi bəyannaməsini mart ayının 31-dən gec olmayaraq vergi orqanına təqdim etməlidirlər.
Vergi Məcəlləsinin...
2024-04-23 14:36:08
ƏDV əvəzləşdirilməsinə xüsusi çəkinin tətbiqi
Vergi Məcəlləsinin 175.4-cü maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisi vergi tutulan əməliyyatlar və bu Məcəllənin 164-cü maddəsinə uyğun olaraq əlavə dəyər vergisind...
2024-04-23 14:33:28
Vergi tutulan əməliyyatın aparıldığı vaxt necə müəyyən olunur?
Vergi Məcəlləsinin 166.4 cü maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisi tərəfindən təqdim edilən və dəyəri ödənilməyən mallar (işlər, xidmətlər) üzrə həmin malların (i...
2024-04-23 14:31:15
İcbari tibbi sığorta fondunun vəsaiti hesabına tibbi xidmətlərin göstərilməsi zamanı hansı öhdəliklər yaranır?
İcbari tibbi sığorta fondunun vəsaiti hesabına tibbi xidmətlərin göstərilməsi zamanı hansı öhdəliklər yaranır?
Vergi Məcəlləsinin 164.1.51 maddəsinə əsasə...
2024-04-23 14:28:27
Xərclər hansı halda gəlirdən xüsusi çəki əsasında çıxılır?
Vergi ilinin sonuna yaxınlaşarkən bütün vergi ödəyiciləri gəlirlərinə və bu gəlirlərin əldə edilməsilə bağlı çəkilən xərclərinə xüsusi diqqət yetirməlidirlər...
2024-04-23 14:18:12
Fiziki şəxslərin faiz gəlirlərindən verginin tutulması
Faiz gəlirlərinin iki dəfə vergiyə cəlb edilməməsi qanunvericilkdə diqqət mərkəzində olan məsələlərdəndir. Mövzunu “vergiler.az” üçün “Business Service Centr...
2024-04-23 14:14:56
Gec ödənilmiş ƏDV məbləğinə görə maliyyə sanksiyasının tətbiqi hansı hallar üçün nəzərdə tutulur?
Vergi Məcəlləsinin 58.6- cı maddəsinə əsasən, ƏDV ödəyiciləri, habelə ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatda olmayan səhmlərinin və paylarının 50 faizindən çoxu...
2024-04-23 14:12:13
Yükdaşıma şirkətlərinin vergi və sosial öhdəlikləri necə hesablanır?
Yüklərin daşınması xidməti yerli və beynəlxalq daşıma olaraq iki formada həyata keçirilə bilər.
“Fərqlənmə nişanı” almış ölkədaxili yükdaşıma fəaliyyəti ...
2024-04-22 12:14:52
Əlilliyi olan şəxslərin çalışdığı müəssisəyə mənfəət vergisi güzəşti necə müəyyənləşdirilir?
Vergi Məcəlləsinin 106.2-ci maddəsinə əsasən, əlilliyi olan şəxslərin qeyri-hökumət təşkilatlarına məxsus işçilərinin ümumi sayının azı 50 faizi əlilliyi ola...
2024-04-22 11:35:42
Fərdi qulluqçular və dayələrin vergi və sosial öhdəlikləri
Vergi Məcəlləsinin 218.4.4 maddəsinə əsasən, fəaliyyət zamanı işçi cəlb edən fiziki şəxslər istisna olmaqla bu Məcəllənin 220.10-cu maddəsində nəzərdə tutula...
2024-04-22 11:31:07
Mülki-hüquqi müqavilə ilə işləri yerinə yetirən fiziki şəxslərin vergi və sosial ödəniş öhdəlikləri
Mülki-hüquqi müqavilələr mülki qanunvericiliklə tənzimlənir.
Vergi Məcəlləsinin 101.1-3 cü maddəsinə əsasən, fiziki şəxslərin bu Məcəllənin 150.1.1-ci və...
2024-04-22 11:29:10
Təxirə salınan mənfəət vergisi üzrə öhdəliklər
Mühasibat və vergi uçotları fərqli formalarda aparıla bilər.
Müntəzəm olaraq təxirə salınmış aktivlər kimi qəbul edilən xərclərə misal olaraq qabaqcadan ...
2024-04-22 11:24:11
Vergi qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət
Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş vergi ödəyiciləri, vergi agentləri və onların nümayəndələri, habelə vergi orqanlarının vəzifəli şəxsləri vergi qanunveric...
2024-04-22 11:14:46
Malların ixrac qeydi ilə satışının ƏDV-yə cəlb edilməsi
Vergi Məcəlləsinin 165.1.9-cu maddəsinə əsasən, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada malların ixrac qey...
2024-04-22 11:10:47
Məzuniyyət vaxtı üçün orta əməkhaqqının hesablanması: nəzərə alınan və alınmayan dövrlər
Əmək Məcəlləsinin 140-cı maddəsinə əsasən, məzuniyyət vaxtı üçün ödənilən orta əməkhaqqı onun hansı iş ili üçün verilməsindən asılı olmayaraq, məzuniyyətin v...
2024-04-22 11:08:31
Hərbi toplanışa çağırılan işçinin əməkhaqqının hesablanması
Əmək Məcəlləsinin 179-cu maddəsində qeyd olunur ki, işçi qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada dövlət və ictimai vəzifələrin yerinə yetirilmə...
2024-04-22 11:00:49
Əsas vəsaitlərin təmirinə sərf edilən xərclərin gəlirdən çıxılması
Hər bir müəssisənin gəlir (mənfəət) vergisi hesablanarkən, gəlirin əldə edilməsi ilə bağlı müəyyən xərclər ümumi gəlirdən çıxılır. Həmin xərclərdən biri də ə...
2024-04-22 10:57:48
Müəssisənin əmlakının vergi tutulan dəyərinin müəyyən edilməsi
Müəssisənin əmlakının vergi tutulan dəyərinin müəyyən edilməsi qaydası həm mühasibat, həm də vergi uçotunda eyni qaydada özünü əks etdirir. Vergi Məcəlləsini...
2024-04-22 10:55:07
Qeyri-maddi aktivlər: mühasibat uçotu və vergi uçotu
Müəssisənin qeyri-maddi aktivlərinə təsərrüfat fəaliyyətində uzun müddət istifadə edilən, müəssisəyə gələcək iqtisadi səmərə gətirən aktivlər aiddir. Qeyri-m...
2024-04-22 10:52:39
Lisenziyasız fəaliyyət göstərmək hüquqi məsuliyyət yaradır
Sahibkarlığın tərkibini yaradan əməllərdən biri də sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün xüsusi razılıq (lisenziya) tələb olunduğu hallarda belə ...
2024-04-22 10:50:01
Vergi ödəyicisi kimi uçotda olmayan fiziki şəxslərdən alınan mallar üzrə əməliyyatların rəsmiləşdirilməsi
Əvvəlcə qeyd edək ki, 2019-cu ilin noyabr ayında Vergi Məcəlləsində edilmiş dəyişikliklərdən biri vergi ödəyicisi kimi uçotda olmayan fiziki şəxslərdən nağd ...
2024-04-22 10:46:09
Barter əməliyyatlarının rəsmiləşdirilməsi və bu əməliyyatlar zamanı ƏDV-nin əvəzləşdirilməsi
Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin 161.2-ci maddəsində isə göstərilir ki, vergi ödəyicisi vergi tutulan əməliyyatın əvəzində mal, iş və ya xidmət alı...
2024-04-22 10:43:35
İkiqat vergitutmanın aradan qaldırılması üçün DTA ərizə formaları
DTA (Double Taxation Agreements) formaları - Azərbaycan Respublikası ilə hər hansı xarici dövlət arasında imzalanmış və müvafiq dövlətdaxili prosedurlara uyğ...
2024-04-22 10:40:17
Vergitutma obyekti
Vergi Məcəlləsinin 96.5-ci maddəsinə görə, hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalındakı iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütə...
2024-04-22 10:36:20
Mühasibat uçotunda səhvlərin düzəldilməsi
Mühasibat uçotundakı səhvlərin düzəldilməsi qaydası səhvin vaxtına və mahiyətinə bağlıdır. Mühasibat uçotunda səhvlərin mahiyyətini təşkilat özü müəyyənləşdi...
2024-04-22 10:30:30
Payın alqı-satqısından əldə olunan gəlirə (mənfəətə) görə vergi azadolmaları
Vergi Məcəlləsinin 102.1.27 və 106.1.19-cu maddələrinə əsasən, vergi ödəyicisinin azı 3 (üç) il ərzində mülkiyyətində olan iştirak payının və ya səhmin təqdi...
2024-04-21 23:36:39
Muzdlu işçi cəlb etmədən fərdi qaydada fəaliyyət göstərən fiziki şəxsin vergi və sosial ödənişlərlə bağlı öhdəlikləri
Vergi Məcəlləsinin 16.1.7-1-ci maddəsinə əsasən, bu Məcəllənin 220.10-cu maddəsində nəzərdə tutulan fəaliyyət növlərini “Sadələşdirilmiş vergi üzrə sabit məb...
2024-04-21 23:29:43
Elektron alış aktıyla rəsmiləşdirilən malların satışı zamanı gəlirin və xərcin tanınması
Bildiyimiz kimi, Vergi Məcəlləsinin 16.1.11-10 maddəsinə istinadən vergi orqanında uçotda olmayan fiziki şəxslərdən alınmış mallara görə alış aktını tərtib e...
2024-04-21 23:26:01
Ödəmə mənbəyində faizlərdən vergi tutulması
Məlum olduğu kimi, faiz gəliri fiziki şəxslər üçün qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən, müəssisələr üçün isə satışdankənar gəlir hesab edilir. Ödəmə mənbəyində ...
2024-04-21 23:23:33
Vergi dövrünün dəqiqləşdirilməsi
Vergi ödəyiciləri tərəfindən aparılan əməliyyatların ləğv edilməsi və dəqiqləşdirilməsi haqqında oxuculara məlumat vermək istəyirəm. Hər bir sahibkarın aparı...
2024-04-21 23:16:22
Ezamiyyət xərcləri
Ezamiyyət xərcləri haqqında məlumatlar ekspertlər tərəfindən cox müzakirə olunub və misallar ilə açıqlamalar da verilmişdir. Bugün ezamiyyət xərcləri haqqınd...
